توکونومیک یا اقتصاد توکنی چیست و چه کاربردی دارد؟

بدون شک می‌دانید که امروزه پول در زندگی انسان‌ها تا چه حد مهم و اثرگذار است، در طی روز استفاده‌های مختلف و فراوانی ازجمله پرداخت هزینه‌ی انواع محصولات و خدمات از این ابزار مالی می‌شود. همچنین شرکت‌ها نیز در معاملات تجاری خود از پول به فراوانی بهره می‌گیرند. دقت داشته باشید که کنترل این عنصر مهم و تاثیرگذار در اختیار نهادهای مرکزی یک کشور مانند بانک‌ها و دولت‌ها است.

 این روزها نام اقتصاد توکنی به فراوانی شنیده می‌شود، اقتصاد توکنی یا توکونومیک همان فناوری است که تمام سیستم‌های مالی جهان را بطور کامل تغییر می‌دهد. این اقتصاد یک جایگزین مناسب برای اعمال سیاست‌های مالی فناوری بلاکچین خواهد بود.

در ادامه قصد داریم به بررسی مفهوم اقتصاد توکنی بپردازیم و کاربردهای آن را بطور کامل بررسی کنیم.

توکونومیک چیست؟(Tokenomics)

اگر بخواهیم اصطلاح توکونومیک را بررسی کنیم از دو بخش توکن و اقتصاد تشکیل شده است. پس می‌توان گفت توکونومیک یک نسخه‌ی کپی شده از اقتصاد توکن است. همچنین می‌توان توکونومیک را چگونگی توسعه و اعمال توکن‌های کریپتو در اقتصاد یک پروژه نیز معرفی کرد.

بررسی نظریه اقتصاد توکنی

بطورکلی اقتصاد توکنی یک رفتار انگیزشی بوده که در راستای تقویت و توسعه رفتار موردنیاز اکوسیستم بلاکچین استفاده می‌شود. دقت داشته باشید که نظریه انگیزشی اساسا یک نظریه رفتاری انسانی است که نشان می‌دهد رفتار انسان در درجه اول به تمایل، تقویت انگیزه‌ها یا توانایی دریافت مشوق‌ها بستگی دارد.

نقش مشوق‌ها در اقتصاد توکنی ایجاد انگیزه برای کاربران جهت مشارکت در امور صرافی و مبادلات مختلف است. همچنین مشوق‌ها با ایجاد انگیزه بستر حفاظت مناسب از بلاکچین و اعتبارسنجی‌ها را فراهم می‌کنند. به این ترتیب می‌توان گفت مشوق‌ها نقش مهم و پررنگی در عملکرد منحصربه‌فرد شبکه‌ی بلاکچین دارند.

زمانی که شرکت‌کنندگان یک شبکه از قانون آن شبکه پیروی می‌کنند، باید ارزهای دیجیتالی تحت عنوان پاداش دریافت کنند، درنتیجه نظریه اقتصاد توکنی می‌گوید که این پلتفرم باید به شکلی پیکربندی و برنامه‌ریزی شود که شرکت‌کنندگان با افزایش فعالیت خود در شبکه پاداش بیش‌تری به دست آورند. دقت داشته باشید که اقتصاد توکنی باید ارزش مالی توکن‌هایی که تحت عنوان پاداش به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شود را تضمین کند.

اقتصاد توکنی چگونه اجرا می‌شود؟

انواع توکن‌هایی که تحت عنوان پاداش به شرکت‌کنندگان ارائه می‌شوند نقش مهمی در توکونومیک دارند. هریک از این توکن‌ها ویژگی منحصربه‌فردی داشته که در راستای تحقق به هدف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته دقت داشته باشید که توکن‌ها تنها یک ارز پرداختی نیستند بلکه از آن‌ها استفاده‌های بسیاری مانند خرید بلیط مسابقات مختلف و... می‌شود. شایان ذکر است که چگونگی اقتصاد توکنی تا حد بسیاری در گرو توکن‌هایی است که در قالب ارزهای دیجیتال ارائه می‌شوند.

اتریوم یک توکن بوده که با ورود به بازار ارزهای دیجیتال انقلاب بزرگی در اقتصاد توکنی رقم زد. دقت داشته باشید که اتریوم اولین پلتفرم بلاک‌چین است که علاوه بر یک روش پرداخت خدمات غیرمتمرکز بسیاری نیز به کاربران ارائه می‌دهد. بطورکلی می‌توان گفت آیتم‌ها نقش اصلی و مهمی در خدمات غیرمتمرکز ارائه شده توسط اتریوم دارند.

اجزای مدل اقتصادی چیست؟

مدل اقتصادی دارای اجزای بسیاری است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

عرضه کوین/ توکن

اگر در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت داشته باشید بدون شک نام عرضه کل و عرضه در گردش را شنیده‌اید؛ عرضه کل به معنای کل تعداد توکن‌های در گردش علاوه بر توکن‌های قفل شده است که توکن‌های سوخته از آن‌ها کم شده است.

جالب است بدانید که عرضه کل در ابتدا توسط تیم توسعه‌دهنده تعیین می‌شود تا به این ترتیب اهداف اصلی پروژه و مسیر آن مشخص گردد. اگر کمی دقیق‌تر عرضه کل بپردازیم، دونوع عرضه کل وجوددارد که عبارت است از؛

·        عرضه کل ثابت

·        عرضه کل متغیر

عرضه کل ثابت

همانطور که گفتیم عرضه کل از پیش توسط توسعه‌دهندگان تعیین می‌شود و به هیچ‌وجه قابل تغییر نیست. برای مثال عرضه کل بیت کوین ۲۱ میلیون است و تحت هیچ شرایطی قابل تغییر نیست.

عرضه کل متغیر

عرضه کل متغیر همان مقدار عرضه کل بوده که توسط ویژگی‌های هر پروژه تعیین می‌شود.

1_ مقدار عرضه کل در یک پلتفرم ثابت نبوده و با استخراج ارز دیجیتال افزایش می‌یابد. برای نمونه اتریوم در هرسال تعداد توکن‌های خود را افزایش می‌دهد. همچنین تعداد برخی توکن‌ها از طریق فارمینگ افزایش می‌یابد.

2_عرضه کل با توکن سازی کاهش می‌یابد؛ برای مثال مجموع عرضه اولیه توکن بایننس ۲۰۰ میلیون BNB بود که با گذشت زمان با توکن‌سوزی به ۱۰۰ میلیون BNB خواهد رسید.

3_عرضه کل دائما در حال تغییر بوده و ثابت نمی‌ماند. دلیل این امر مدل Mint and Burn است. برای مثال عرضه کل انواع استیبل کوین‌ها مانند استیبل کوین الگوریتمی، استیبل کوین متمرکز و... مداوم در حال تغییر است.

عرضه در گردش

عرضه در گردش به معنای کل توکن هایی است که در گردش بازار معامله می‌شوند.

حداکثر عرضه

حداکثر عرضه به معنای تمام توکن‌هایی است که در آینده ممکن است وارد بازارهای مالی شوند.

آنالیز عرضه توکن

عرضه توکن امروزه دارای سه معیار مختلف است که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

اتریوم

توکن اتریوم حداکثر عرضه ندارد و تنها زمانی تولید و عرضه می‌شود که افراد برای استفاده از آن درخواست بدهند.

SRM

حداکثر عرضه سرم ۱۰ میلیارد اعلام شده است که تا به امروز تنها ۱۶۱میلیون آن تولید و عرضه شده است. البته لازم به ذکر است که ۵۰ میلیون سرم در بازار در حال گردش است.

NEAR

این توکن پروتکل عرضه بسیار ابتدایی و ساده‌ای دارد. جالب است بدانید که مقدار حداکثر عرضه و عرضه کل این توکن با هم برابر است. پس می‌توان گفت تا زمانی که تعداد توکن‌های در حال گردش به ۱ میلیارد برسد، عرضه ادامه خواهد داشت.

ارزش بازار و ارزش‌گذاری رقیق‌شده

می‌توان گفت مارکت کپ به معنای ارزش بازار یک پروژه نسبت به عرضه در گردش توکن همان پروژه است. ارزش‌گذاری رقیق‌شده نیز به معنای ارزش کل بازار یک پروژه در مقایسه با عرضه کل توکن همان پروژه است.

چرا ارزش بازار یا همان مارکت کپ از قیمت ارز دیجیتال مهم‌تر است؟

همانطور که گفتیم قیمت یک توکن ثابت نیست و تحت عوامل بسیاری تغییر می‌کند. از مهم‌ترین این عوامل می‌توان به عرضه توکن و ارزش بازار اشاره کرد، البته دقت داشته باشید که تاثیر ارزش بازار بر روی قیمت یک توکن نسبت به عرضه توکن بیش‌تر است.

جالب است بدانید که تعداد توکن‌های در گردش از هزاران تا میلیارد توکن متغیر است.

توکن حکمرانی

امروزه بیش از ۱۰۰۰ توکن و کوین مختلف در بازار وجود دارد که برخی از آن‌ها مانند بیت کوین غیرمتمرکز و برخی دیگر متمرکز هستند. بطورکلی توکن‌های موجود در بازار به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارت است از؛

·        غیرمتمرکز

·        متمرکز

·        از متمرکز به غیرمتمرکز

غیرمتمرکز

توکن‌هایی که توسط جامعه اداره و کنترل می‌شوند، توکن غیرمتمرکز هستند. دقت داشته باشید که هیچ سازمانی در امور این توکن‌ها دخالت ندارد. اتریوم، بیت کوین و... از مهم‌ترین توکن‌های غیرمتمرکز هستند.

متمرکز

توکن‌های متمرکز توسط سازمان‌های خاصی اداره و کنترل می‌شوند. دقت داشته باشید که این سازمان‌ها بر ویژگی‌ها و زیرساخت‌های توکن موردنظر کنترل کامل دارند.

پروژه‌های استیبل کوین که پشتوانه‌ی کامل دارند و صرافی‌های متمرکز مانند هیوبی، FTX و... از مهم‌ترین توکن‌های متمرکز هستند.

از متمرکز به غیرمتمرکز

توکن‌های متمرکز به غیرمتمرکز توکن‌هایی هستند که در ابتدا متمرکز بوده‌اند اما پس از گذشت مدت زمانی در کنترل جامعه قرار گرفته‌اند و تبدیل به توکن‌های غیرمتمرکز شده‌اند.

یکی از مهم‌ترین توکن‌های متمرکز به غیرمتمرکز بایننس کوین است؛ این توکن در ابتدا بطور کامل توسط بایننس اداره و کنترل می‌شد اما پس از راه‌اندازی زنجیره هوشمند بایننس عملکرد خود را تغییر داد و به کاربران خود حق رأی و مشارکت داد.

تخصیص توکن

تخصیص توکن یکی از پارامترهای مهم است که هر سرمایه‌گذار باید پیش از سرمایه‌گذاری بر روی توکن موردنظر آن را بررسی کند. مفهوم تخصیص توکن به معنای چگونگی توزیع توکن‌ها میان سهام‌داران مختلف است. در ادامه به بررسی چگونگی تخصیص توکن می‌پردازیم.

تیم

تیم هر توکن از مشارکت‌کنندگان آن تشکیل شده است. از مشارکت‌کنندگان می‌توان به توسعه‌دهندگان، بازاریاب‌ها و... اشاره کرد.

۲۰درصد از عرضه کل یک توکن به تیم آن اختصاص داده می‌شود.  دقت داشته باشید که اگر این مقدار بسیار کم باشد، تیم هیچ تمایل و علاقه‌ای برای توسعه پروژه نخواهد داشت. همچنین اگر این مقدار بسیار زیاد باشد جامعه تمایلی برای نگهداری توکن‌ها نخواهد داشت. چراکه توکن‌ها توسط فردی دستکاری می‌شوند و دیگر متمرکز نخواهند بود.

بنیاد ذخیره

هدف از راه‌اندازی و پایه‌ریزی بنیاد ذخیره توسعه یک پروژه یا محصولات آن در آینده است. امروزه حدود ۲۰ تا ۴۰ درصد از عرضه کل یک توکن به بنیاد ذخیره اختصاص داده می‌شود.

استخراج نقدینگی

در ابتدا استخراج نقدینگی در یک پروژه اهمیت چندانی نداشت اما از سپتامبر ۲۰۲۰ که دیفای عملکرد فوق‌العاده‌ای از خود نشان داد بخشی از عرضه کل یک توکن به عنوان مشوق به این بخش اختصاص داده می‌شود.

فروش

Seed/فروش خصوصی/ فروش عمومی

توکن‌هایی که به این بخش اختصاص داده می‌شوند در رویدادهای جمع‌آوری سرمایه نظیر فروش خصوصی، فروش عمومی و فروش Seed مورد استفاده قرار می‌گیرند.

ایردراپ

پروژه‌ها امروزه تعداد توکن بسیار اندکی در اختیار کاربران قرار می‌دهند تا به این ترتیب افراد بیش‌تری را به پروژه‌ی خود جذب کنند.

ایردراپ تا پیش از سال ۲۰۱۹ چندان سخت نبود و تنها با لایک‌کردن، دنبال‌کردن، ریتوییت‌کردن در توییتر و... انجام می‌گرفت اما از سال ۲۰۲۰ ایردراپ کمی سخت‌تر و پیچیده‌تر شد. امروزه کاربران جهت ایردراپ باید بطور مستقیم از محصولات یک پروژه و شرکت استفاده کنند یا اینکه به شکلی با آن‌ها در تعامل باشند.

دیگر تخصیص‌ها

تخصیص‌های دیگر در گرو نوع هر پروژه است و بستگی به کاربرد آن دارد. البته دقت داشته باشید که این بخش تعداد کمی از عرضه کل هرتوکن را به خود اختصاص می‌دهد.

انتشار توکن

با انتشار توکن، توکن‌های عرضه شده در گردش بازار قرار می‌گیرند. جالب است بدانید که انتشار توکن نقش مهم و پررنگی در قیمت توکن دارد. همچنین این انتشار انگیزه‌ای در افراد جامعه برای نگهداری توکن ایجاد می‌کند.

بطورکلی امروزه انتشار توکن به دو شکل انجام می‌گیرد.

انتشار توکن براساس برنامه

زمان‌بندی هر پروتکل جهت انتشار توکن مختلف است اما می‌توان این زمان‌بندی را به سه گروه تقسیم کرد.

زمان‌بندی زیر یک سال

امروزه برخی پروژه‌ها هستند که تمام توکن‌های خود را در یک سال یا حتی کمتر از یک سال ارائه می‌دهند. دقت داشته باشید که این پروژه‌ها ارزش بلندمدت ندارند.

زمان‌بندی ۳ تا ۵ سال

می‌توان گفت زمان‌بندی ۳ تا۵ سال یک زمان‌بندی مناسب و ایده‌آل برای انتشار ۱۰۰ درصد توکن‌های یک پروژه است. چراکه بازار کریپتو امروزه با سرعت بسیاری در حال تغییر و تحول است و پروژه‌های ناکارآمد خود را بطور کامل حذف می‌کند.

لازم به ذکر است که در بازه‌ی زمانی ۳ تا ۵ سال تیم توسعه‌دهنده زمان و انگیزه کافی جهت رشد پروژه خود دارد، همچنین جامعه در این بازه‌ی زمانی برای حمایت مستمر از پروژه تحریک می‌شود.

زمان‌بندی بیش از ۱۰سال

تمام پروژه‌ها به جز ارز دیجیتال بیت کوین در زمان‌بندی بیش از ۱۰ سال انتشار توکن با شکست مواجه خواهند شد. چراکه تیم توسعه‌دهنده و هولدرها انگیزه لازم در این بازه‌ی زمانی را ندارند.

دقت داشته باشید که در این بازه‌ی زمانی هولدرها باید بیش از ۱۰ سال تورم توکن موردنظر را تحمل کنند، همچنین نمی‌توان بطور قطعی گفت که تیم توسعه‌دهنده در این بازه‌ی زمانی به رشد پروژه کمک خواهد کرد.

خوب است بدانید که در طراحی زمان‌بندی انتشار یک توکن دو عنصر اصلی و ضروری وجوددارد که عبارت است از؛

·        سود هولدرهای توکن

·        ارزش توکن‌ها هنگام انتشار

فراموش نکنید اگر در برنامه‌ریزی انتشار توکن‌ها مشکلی به وجود آید و زودتر از زمان مشخص شده، منتشر شوند، بازار آن‌ها با تورم مواجه خواهد شد که به این ترتیب توکن موردنظر ارزش خود را از دست خواهد داد. بدیهی است که در این شرایط هولدرها دیگر هیچ انگیزه و علاقه‌ای جهت ادامه ندارند.

انتشار توکن براساس تقاضا

توسعه‌دهندگان یک توکن برای آنکه از خطرات احتمالی در امان بمانند آن توکن را مطابق یک استاندارد انعطاف‌پذیر منتشر می‌کنند. درنتیجه این امر پروژه به سادگی در شرایط مختلف تنظیمات خود را تغییر خواهد داد.

پس می‌توان گفت در راهبرد انتشار توکن براساس تقاضا توکن تنها زمانی منتشر می‌شود که فعالیت‌هایی در حوزه‌ی وام و قرض وجود داشته باشد.

موارد استفاده از توکن‌ها

موارد استفاده از هر توکن منحصربه‌فرد بوده و به کاربرد و اهداف راه‌اندازی آن بستگی دارد. پس می‌توان گفت فاکتور مهم و اصلی در موارد استفاده از یک توکن، اقتصاد تومنی است که نحوه استفاده از یک توکن و قیمت آن را مشخص می‌کند.

بطورکلی موارد استفاده از یک توکن عبارت است از؛

استیک‌کردن

امروزه بسیاری از توکن‌ها بستری برای کاربران فراهم کرده‌اند که در آن می‌توانند با توکن بومی به استیکینگ بپردازند. استیک‌کردن موجب افزایش انگیزه در دارندگان توکن می‌شود، چراکه آن‌ها با این روش توکن‌های بیش‌تری به دست می‌آورند.

لازم به ذکر است که استیکینگ تاثیر مستقیمی بر قیمت یک توکن دارد. این کاهش قیمت به این خاطر است که کاربران در استیکینگ باید توکن‌های خود را در داخل پروتکل قفل کنند که به این ترتیب تعداد توکن‌های درحال گردش بازار کاهش چشمگیری می‌یابد.

استخراج نقدینگی(فارمینگ)

در استخراج نقدینگی کاربران با ارائه نقدینگی هر پروژه در دیفای توکن بومی آن را به عنوان پاداش دریافت می‌کنند.

کارمزد تراکنش‌ها

همانطور که می‌دانید کاربران باید مبلغی به تراکنش خود اضافه کنند تا تراکنش آن‌ها در یک شبکه بررسی و تأیید شود. جالب است بدانید که هر بلاکچین ‌برای پرداخت هزینه تراکنش‌های انجام شده یک توکن داشته و تنها از آن پشتیبانی می‌کند. برای مثال بلاک‌چین اتریوم از توکن بومی خود یعنی ETH پشتیبانی می‌کند.

حکمرانی

همانطور که گفتیم توسعه‌دهندگان یک پروژه می‌توانند متمرکز یا غیرمتمرکزبودن آن را انتخاب کنند. امروزه عمده پروژه‌هایی که بر روی دیفای در حال فعالیت هستند از مدل حاکمیت غیرمتمرکز پیروی می‌کنند به همین جهت دارندگان این توکن‌ها می‌توانند در امور هر پروژه مشارکت کنند.

کیس‌های مطالعاتی توکونومیک

اقتصاد توکنی یکی از آیتم‌های ضروری جهت ارزیابی یک پروژه است، اما علاوه بر این اقتصاد عوامل دیگری نیز بر قیمت یک توکن اثرگذار هستند. در ادامه به بررسی توکونومیک کارآمد و ناکارآمد می‌پردازیم.

توکونومیک کارآمد Binance Coin(BNB)

منابع توکن BNB کل عرضه‌ی اولیه‌ی این توکن برابر با ۲۰۰ میلیون BNB است. دقت داشته باشید که برنامه انتشار این توکن ۵ ساله است. مکانیسم سوزاندن این توکن کارآمد زمانی انجام می‌گیرد که عرضه در گردش آن به ۱۰۰ میلیون BNB برسد.

کاربرد توکن BNB

امروزه این توکن کارآمد کاربردهای بسیاری دارد که مهم‌ترین آن‌ها صرافی ارز دیجیتال بایننس و شبکه زنجیره هوشمند بایننس است. پنکیک سواپ CAKE توکن بومی پنکیک سواپ است که در زنجیره هوشمند بایننس یک AMMDEX است.

منابع توکن

یکی از نقاط قوت توکن CAKE این است که این توکن عرضه‌ی نامحدود داشته و عرضه کل ندارد. درحال حاضر هرروز ۵۳۰ هزار از این توکن در بازار به گردش درمی‌آید. دقت داشته باشید که در هنگام استفاده از هریک از محصولات پنکیک سواپ توکن CAKE سوزانده می‌شود.

کاربرد توکن CAKE

این توکن به گونه‌ای طراحی و ساخته شده است که تمام قابلیت‌ها و ویژگی‌های پنکیک سواپ از آن بهره می‌گیرند.

معرفی توکونومیک‌های ناکارآمد Pangolin(PNG)

PNG توکن بومی بلاکچین Pangolin بوده که تا حدود زیادی به توکن CAKE شباهت دارد. امروزه برخی از کارشنان معتقد هستند که این توکن در طراحی و ساختار خود با مشکلات جدی مواجه است.

جمع بندی

در مطالب فوق به بررسی توکونومیک یا اقتصاد توکنی پرداختیم و کاربردهای آن را بطور کامل بررسی کردیم. امروزه اقتصاد توکنی یکی از عناصر مهم و اثرگذار در امور مهمی مانند تأمین توکن، تخصیص توکن، فروش توکن، انتشار توکن و... است. اما فراموش نکنید علاوه بر اقتصاد توکنی عناصر دیگری مانند کاربرد توکن، هدف بازار و... نیز بر این امور اثرگذار هستند.